Liệu có cần thay đổi???

Trăn trở về câu hỏi “Thật sự người ta muốn thay đổi không?”, sau khi mở topic “Liệu có cần thay đổi” trên diễn đàn IPL, mình đã nhận được rất nhiều ý kiến có giá trị. Mình tổng hợp và post lên blog này để mọi người cùng tham khảo.

Khi nào thì sự thay đổi (1 con người) là cần thiết?Sự thay đổi là cần thiết khi con người ấy không muốn/không thể ở nguyên vị trí như hiện tại. Chỉ có bản thân chủ thể mới xác định được lúc nào là cần thiết. Cái tác động đến sự thay đổi bản thân nhiều là do Môi trường. Chủ thể ít khi nhận thức được mình phải thay đổi nếu không có tác động nào đó vào chủ thể. Họ sẽthay đổi khi nhận thấy sự bất ổn. Khi một người đã hài lòng và cảm thấy “an toàn” với nấc nhu cầu mong muốn của họ, họ sẽ không (hoặc rất ít) ý thức vềsự thay đổi. Khi nhận thức việc thay đổi (tâm lý, tư tưởng, hành động) sẽ mang lại cho người đó hoặc: sức khỏe; hoặc tiền bạc; hoặc sự bình an; hoặc sẽ giúp người đó có 1 công việc tốt hay đôi khi chỉ đơn giản là để người đó tìm thấy niềm vui trong công việc và cuộc sống thì họ sẽ đặt lại vấn đề thay đổi.Thay đổi là phần không thể thiếu của sự trưởng thành/tiến bộ. Tuy nhiên một điều quan trọng không kém là sự thay đổi chỉ có thể diễn ra khi người ta muốn thay đổi. Con đường, hoàn cảnh, xuất thân và khả năng của mỗi người rất khác nhau, nhưng nếu vấn đề không xuất phát từ chính họ thì cho dù có gợi mở thì điều cần thiết sẽ không bao giờ được coi là cần thiết đối với họ. Một người thấy được sự cần thiết phải thay đổi thì họ sẽ bắt đầu tự đặt câu hỏi chính mình.

Nói về cách tác động vào môi trường để khiến con người thay đổi có các luồng ý kiến:
- Cần có tấm gương sáng (người thật, việc thật, hoặc nhưng câu chuyện nhỏ)
- Tạo môi trường
- Áp đặt sự thay đổi (kể cả sử dụng biện pháp mạnh)

Trong trường hợp chủ thể không muốn thay đổi, hoặc dùng chiêu “mưa dầm thấm đất”, “hữu xạ tự nhiên hương”, hoặc lựa chọn thời điểm “chín muồi”, hoặc gây áp lực (tư tưởng, tinh thần), hoặc tạm thời để lại đó để thay đổi những con người đang có nhu cầu, khao khát thay đổi. Lựa chọn phương cách nào là tùy thuộc vào đối tượng cần thay đổi, hoàn cảnh và nguồn lực của chính mình.

Khi nào thì biết một người thật sự muốn thay đổi?Sự thay đổi thường đến sau khi người ta chịu một cú shock nào đó, hay trải nghiệm một điều gì đó, hay mong muốn cái gì đó hay đơn giản hơn, tiếp cận được với một ánh sáng nào đó.Không có quy luật hay biểu hiện nào là cụ thể mà nó phụ thuộc vào từng cá nhân cụ thể. Tuy nhiên có một số biểu hiện thường gặp ở những người đang thật sự muốn thay đổi:

- Người ta sẽ bắt đầu làm một việc gì đó như: nói lên mong muốn thay đổi của mình, nói nhiều đến dự định, ước mơ,… bắt đầu hành động (tìm hiểu cái mình muốn, tự vấn, nhờ tư vấn, đi học,…).

- Họ sẽ luôn đề cập (một cách ý thức hoặc vô ý thức) về điều đó mỗi khi trao đổi. Rất có thể dễ để nhận ra điều trăn trở của họ, bởi trong rất nhiều lần trò truyện sẽ có cùng một chủ đề họ muốn xoay quanh.

- Họ sẽ bắt đầu trăn trở và tự đặt những câu hỏi về chính mình và nhìn lại chính mình

Một cam kết thay đổi sẽ được thể hiện như thế nào ở một người?Công việc của người hỗ trợ/muốn giúp đỡ là giúp người cần thay đổi nhận ra mục đích, động lực của việc thay đổi. Sau đó, hãy để họ tự cam kết với hạnh phúc, với tương lai của họ. Điều này tùy thuộc nhiều vào ý chí và nỗ lực của cá thể.Cam kết thay đổi thể hiện qua những hành động mới dựa trên tư tưởng, nhận thức mới. Cam kết được thể hiện yếu ớt hoặc mạnh mẽ ở một người. Điều này không phân biệt bằng hình thức thể hiện bên ngoài như hét to thì nghĩa là cam kết mạnh mẽ hơn. Nó, được thể hiện qua ánh mắt mạnh mẽ, nhìn thẳng, và những lúc mà cá nhân đó phải đối mặt với quyết định. Và cũng được thử thách qua thời gian. Cam kết sẽ có hai hướng: một là tiến lên bằng hành động thay đổi (quyết tâm), hai là quyết không chấp nhận hoàn cảnh cũ (kiên định).

Những người đang thay đổi bắt đầu nói về hành động. Họ thường có xu hướng nói hoặc nghĩ về những việc mình sẽ làm và cảm thấy thích thú mỗi khi được suy nghĩ về điều đó … Mỗi lần nhắc về điều đó là một lần những lời cam kết hành động được nhắc lại. Họ bắt đầu hành động và làm khác đi những gì họ đã làm. Hoặc làm tốt hơn, hiệu quả hơn những gì họ đang làm.

Nếu một người đã không muốn thay đổi, mình có nên giúp họ không?Ai cũng cần giúp đỡ để thay đổi. Nếu giúp được, hãy cho họ một tấm bản đồ và động lực để đi.Tất cả các vấn đề đều xuất phát từ chính họ, chúng ta chỉ là một nhân tố đối vớihọ. Đâu phải muốn người khác thay đổi thì họ sẽ thay đổi… Quan trọng là cách thực hiện. Hãy chia sẻ, lắng nghe và để người đó quyết định là nên thay đổi hay không. Việc đầu tiên cần thay đổi ở họ là mang đến cho họ ý thức cần thay đổi.

Với một người không muốn thay đổi thì chả giúp được ngay lập tức. Cái gì không muốn thì rất khó ép, tốt nhất là làm cho họ hiểu ra việc thay đổi là cần thiết. Có thể dẫn dụ họ mở rộng thế giới quan của mình bằng cách giới thiệu cho họnhững hiểu biết mới, cho họ một cái nhìn rộng hơn hoàn cảnh hiện tại. Hoặc chỉra cho họ thấy họ đang ở đâu (mà có khi họ không biết). Khi ấy tự người ta sẽcó mong muốn thay đổi hay không. Vì một trong những nguyên nhân người không muốn thay đổi đó là cứ nghĩ cuộc sống nó chỉ có thế, mà không biết là có những khía cạnh khác, những môi trường hay cuộc sống khác nữa.

Để giúp một người thay đổi phải nhìn ra được họ đang mong muốn nấc nhu cầu nào không? Họ đã hài lòng với nấc nhu cầu đó chưa? (Nếu có thì hài lòng ở mức độ nào? Có muốn “tốt hơn” không?); rồi linh động dùng cách phù hợp. Còn không đủ thời gian để ”nhìn” ra vấn đề của mỗi người thì chủ động định hướng họ. (phân tích tháp nhu cầu Maslow –> đánh trúng tim đen “tham – sân – si” của họ ^^).

Có những người không có khả năng nhìn nhận chính bản thân mình; cũng không biết mình có muốn/cần thay đổi không? –> Việc định hướng và tạo điều kiện cho họ tiếp cận + hòa nhập vào những môi trường (mà mình thấy họ nên hòa nhập) là cần thiết; Việc tiếp xúc với con người mới, môi trường mới thường sẽtạo động lực để họ muốn “làm mới” mình, và khi họ đã muốn rồi thì có vô vàn cách để giúp họ thay đổi.

Ngoài ra, cũng cần lưu ý chưa chắc “sự thay đổi” nào cũng là tốt (và nên có); chưa chắc sự tác động nào cũng mang lại hiệu quả tích cực. Do đó, phải tác động đúng lúc, phù hợp và thuận theo tự nhiên.

Để tạo ra hiệu ứng thay đổi tích cực, nên tác động từ những người đang khao khát muốn thay đổi (nhưng đang ở tầng nhận thức/mức độ gây ảnh hưởng đến người khác/vị trí còn thấp) hay tác động vào những người cóảnh hưởng, uy tín (dù xác suất họ muốn thay đổi mình chưa dự đoán được)?Thay đổi là một trạng thái đến từ bên trong trước. Nó yêu cầu người ta phải Ngộra hoàn cảnh của mình, Ngộ ra mong ước của mình. Nếu đến từ những lực hút bên ngoài thì đó không bền vững và mang tính mê muội.Một số trường hợp thì tác động lên những người có ảnh hưởng, họ dễ nổi bật lên trên và là một tấm gương đối chiếu cho những người đang mong muốn thay đổi. Đó là một kiểu chiến lược. Tuy nhiên với đối tượng này có thể gặp nhiều khó khăn bởi thông thường họ sẽ chỉ nghe những người có ảnh hưởng và uy tín cao hơn họ.

Còn lại thì vẫn tác động và tạo hiệu ứng lên những người muốn thay đổi và những người cần thay đổi, chỉ ra cho họ cách hiểu về mình, hiểu về thế giới, giới thiệu cho họ các công cụ,… để họ có thể đi tới đích nếu muốn.

Dù tác động lên đối tượng nào, điều quan trọng là sự kiên trì và cái tâm mình dành cho họ. Nếu không đủ một bồ triết lý, hay là một nhà tư tưởng có sức truyền tải cao, thì hãy lấy những giá trị từ chính mình và những suy nghĩ chất chứa về họ để mong họ một phần nhìn ra vấn đề. Con đường ngắn nhất từ con người đến con người là “từ trái tim đến trái tim”. Cứ thẳng thắn chia sẻ lòng mình với những gì mình đã trải nghiệm, tự họ sẽ chọn con đường phù hợp với họ :) Mỗi người đều có sự tác động nhất định tới người khác tùy vào nức độ quan tâm, khả năng ảnh hưởng nhưng dù sao, hãy cứ chia sẻ, dù bạn là ai. Hãy cứquan tâm, dù người đó có thế nào đi chăng nữa…

Khi chưa đủ lực, hãy tập trung tác động đến những người bạn có thể tác động sau đó từ từ lan tỏa hiệu ứng, dần dần mở rộng đối tượng. (Khi bản thân đã đủlực & có những đồng minh cùng chí hướng, hãy tạo ra một cuộc cách mạng. ^^)

Diệu Huyền  tổng hợp